Brabants trekpaard, samen erfgoed een toekomst geven
Vlaanderen heeft voor de programmeringsperiode 2014 - 2020 een programma voor Plattelandsontwikkeling (PDPO III) opgemaakt waarbij maatregelen werden goedgekeurd om te helpen bij het opstarten van waardevolle plattelandsprojecten door inhoudelijke en financiële cofinanciering te bieden. Binnen het thema “Versterken omgevingskwaliteit en vitaliteit van het platteland door samenwerking” werd in 2017 het project “Brabants trekpaard, samen erfgoed een toekomst geven” goedgekeurd.
Het project heeft tot doel relevante (landbouw)technieken uit het verleden, uitgevoerd door Brabantse trekpaarden, te vertalen in nieuwe bestemmingen en functionaliteiten voor dit paardenras. Eén van de doelstellingen daarbij is het opzetten van een digitaal platform om vraag en aanbod van gebruik van trekpaarden dichter bij elkaar te brengen. Hieruit is deze website ontstaan.
Identificeren, selecteren, onderzoeken en documenteren
Een ander onderdeel van het project bestaat uit het identificeren, selecteren, onderzoeken en documenteren van drie relevante technieken. De technieken met Brabantse trekpaarden worden steeds minder toegepast en bijgevolg zal waardevolle kennis over dit thema verdwijnen. De provincie wilt bijgevolg drie technieken gedetailleerd documenteren, bewaren en vervolgens beschikbaar maken voor alle liefhebbers en geïnteresseerden. De technieken om met trekpaarden om te gaan en te werken, zitten veelal in de hoofden en handen van mensen.
Dit immaterieel erfgoed documenteren vroeg dus om een specifieke aanpak. Samen met het Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) maakte documentairemaker Sander Tas (Kadanja) zeven filmpjes. Alle stappen in het hele proces (voorbereiding, filmen, montage, tonen en verspreiden) gebeurden op een participatieve wijze, dat wil zeggen samen met de erfgoedgemeenschap van de trekpaardencultuur, net zoals in het geval van het zomerland rijden.
.
Videodocumentatie oude technieken
De partners, vzw De Brabander en vzw Brabantse Kwekers, kozen voor de volgende drie technieken: ten eerste optuigen, inspannen en mennen op kordeel, ten tweede ploegen en ten slotte bomen slepen. Van elke techniek zijn twee filmpjes gemaakt.
Enerzijds een korte dynamische sfeerfilm (voor vandaag) die de techniek introduceert bij een breed publiek van geïnteresseerde leken en anderzijds een langere gedetailleerde film (voor morgen) met een stap voor stap tutorial voor een niche publiek van specialisten. Een zevende filmpje introduceert en vat het geheel samen als een soort ‘elevator pitch’. Door zowel ‘voor vandaag’ als ‘voor morgen’ te werken wordt dit participatief documentatieproces dubbel relevant: het creëert enerzijds vandaag draagvlak en brengt anderzijds informatie over naar morgen die anders dreigt te verdwijnen. Elke tutorial is vergezeld van een document, waarin het proces van de uitvoering van de technieken is uitgeschreven.
Introductiefilm
Klik hier voor het introductiefilmpje
Brabants trekpaard: Proefprojecten in het kader van innovatieve en duurzame land- en bosbouw.
Als vervolg op het documenteren van de oude trekpaardtechnieken, werd er een nieuw project opgestart met als bedoeling uit te zoeken welke rol het Brabants trekpaard kan spelen in de hedendaagse land- en bosbouw. Er werd gekozen om 4 projecten op te zetten met uiteenlopende doelen.
Hopteelt met het Brabants trekpaard:
In samenwerking met hoevebrouwerij ‘Ten Dormaal’ in Tildonk (Haacht) onderzoeken we hoe de inzet van trekpaarden kan bijdragen in de teelt van de hop die de brouwerij gebruikt voor het brouwen van hun bieren. De paarden worden ingezet bij het bewerken van land, het onderhouden van de hopvelden en de oogst van de hop. Op deze manier blijven er niet alleen oude trekpaardtechnieken in stand gehouden, maar worden ze ook nieuw leven ingeblazen door de inzet als een milieuvriendelijke werkmethode. Er wordt ook gewerkt met hedendaags materiaal om het werk voor zowel paard als mens zo ergonomisch en efficiënt mogelijk te maken. Dit onderzoek wordt mee gevolgd door de ‘Orde van de Groene Bel’ uit Opwijk, een vereniging die zich inzet voor het behoud van de hopteelt in het Pajottenland. We hopen dat de resultaten van dit project een inspiratie kunnen zijn voor het gebruik van Brabantse trekpaarden in andere land- en tuinbouwtoepassingen zoals de fruitteelt, wijnbouw,…
Huisvuilophaling en groenbeheer met het Brabants trekpaard:
In navolging van enkele bestaande projecten zoals bijvoorbeeld in Schaarbeek (Brussel), onderzoeken we de mogelijkheid om Brabantse trekpaarden in te zetten in de gemeente Opwijk en het provinciedomein in Huizingen voor afvalophaling en groenbeheer.
In Opwijk bekijken we de mogelijkheden van de ophaling van bepaalde fracties van huisvuil met Brabantse trekpaarden in combinatie met sociale binding van de dorpsbewoners. We proberen een traject uit te zetten via een woonzorgcentrum, een school en door het aanpalende park. De strenge wetgeving omtrent huisvuilophaling in Vlaanderen en de kosten-batenanalyse, maken de uitbouw van dit opzet echter heel moeilijk.
In het provinciedomein in Huizingen worden sinds enkele jaren ook Brabantse trekpaarden gehouden. Het project volgt hier de inzet van deze Brabanders bij het groenbeheer en leegmaken van de afvalbakjes in het domein. Zo veel als mogelijk worden deze activiteiten gebruikt om de bezoekers van het domein te informeren en te betrekken. In de herfst kunnen kinderen de trekpaarden helpen mee bladafval te verzamelen, boswerken kunnen bekeken en gevolgd worden,… De paarden en hun activiteit zijn heel zichtbaar in het domein. Regelmatige koetstochten en activiteiten voor kinderen met de trekpaarden staan regelmatig op het programma.
Hippotherapie met het Brabantse trekpaard:
In Galmaarden loopt een proefproject waarbij de cliënten met autisme van vzw ‘De Okkernoot’ op vaste momenten in contact komen met de Brabantse trekpaarden van het nabij gelegen kasteel ‘Steenhout’. Het gaat hier niet om hippotherapie in strikte zin waar personen therapie krijgen zittend of liggend op een paard. Dit project focust op ‘Equine-Assisted Activities’: dit omvat het verzorgen van paarden, het onderhoud van stallen, voederen van paarden, etc. De ervaringen zijn hier momenteel heel positief. Daarenboven kunnen de cliënten van ‘De Okkernoot’ ook wekelijks huifkartochten maken in de omgeving van Galmaarden.
Bosbeheer met het Brabantse trekpaard:
De ‘Wijngaardberg’ is een waardevol natuurgebied in de buurt van Leuven dat beheerd wordt door ‘Natuurpunt’. Omwille van de fragiele ondergrond en de steile hellingen is het niet aangewezen om er met zwaar materiaal aan bosbeheer te doen. De vereniging vzw ‘De Voermannen van Nu’ werd aangetrokken om met hun paarden en know-how het bos op een milieuvriendelijke manier te beheren. De Brabantse trekpaarden blijken hier een ideale partner te zijn. Ze kunnen soepel bewegen tussen de bomen op de hellingen en op een efficiënte manier omgevallen of verzaagde bomen tot aan de bosrand slepen. Momenteel worden in het gebied veel invasieve exoten zoals ‘Amerikaanse Eik’ en ‘Amerikaanse vogelkers’ verwijdert om de inheemse flora voldoende kansen te geven.
